Kościuszkowcy pod pomnikiem bohaterów

Odsłonięcie pomnika w Surażu

W tym roku żołnierze kościuszkowcy zrzeszeni w Stowarzyszeniu Ogólnopolska Rodzina Kościuszkowców, Święto Wojska Polskiego przypadające 15 sierpnia, w rocznicę „cudu nad Wisłą”, postanowili obchodzić wraz z najstarszym 95-letnim weteranem dywizji kpt. Antonim Jabłońskim w jego rodzinnej miejscowości w Surażu nad Narwią. Okazją do takiego świętowania były zbliżające się właśnie 95 urodziny kombatanta /23 sierpnia 2013 r./ oraz odsłonięcie i poświęcenie w Parku Miejskim w Surażu odrestaurowanego pomnika z 1930 roku, ufundowanego przez mieszkańców miasta dla upamiętnienia żołnierzy poległych w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku. Na uroczystość do Suraża przybyła delegacja z prezesem SORK generałem Zenonem Poznańskim oraz płk. Kazimierzem Niewęgłowskim i wiceprezesem płk. Stefanem Lasotą. Delegacja przyjęta została przez organizatora obchodów burmistrza Suraża mgr Sławomira Halickiego. O godz. 15.00 pod pomnik w Parku Miejskim w Surażu licznie przybyli mieszkańcy miasta oraz delegacje miejscowych zakładów pracy, rolników i młodzieży szkolnej. Pod pomnikiem wartę honorową zaciągnęli druhowie miejscowej Ochotniczej Straży Pożarnej. Uroczystość rozpoczęło wystąpienie burmistrza, który w krótkich słowach powitał przybyłych gości, przypomniał historię pomnika i opisał prace przy jego renowacji, słowa podziękowania kierując zwłaszcza do wykonawców prac p. Tomasza Michno z Łap Osse, p. Andrzeja Leszczyńskiego z Borowskich oraz fundatora mosiężnego orła w koronie p. Bogdana Rozalskiego z Warszawy, wieloletniego dyplomaty Polski na wschodzie. Szczególnie serdeczne słowa wraz z życzeniami urodzinowymi skierował do najstarszego mieszkańca Suraża kapitana Antoniego Jabłońskiego, któremu wręczył pamiątkowy album. Następnie przywitał delegację Rodziny Kościuszkowców, księdza proboszcza Jerzego Bezubika i pozostałych przybyłych na uroczystość gości i mieszkańców Suraża. Po powitaniu delegacje złożyły pod pomnikiem wiązanki kwiatów oraz zapaliły symboliczne znicze. Następnie prezes delegacji SORK generał Poznański wręczył kapitanowi Antoniemu Jabłońskiemu medal pamiątkowy Rodziny Kościuszkowców z okolicznościową dedykacją z okazji urodzin. Na zakończenie uroczystości ks. proboszcz Bezubiuk poświęcił odrestaurowany pomnik i odprawił mszę dziękczynną. W godzinach wieczornych delegacja Rodziny Kościuszkowców w towarzystwie burmistrza Suraża zwiedziła zabytkowe miejsca i obiekty miasta oraz zapoznała się z terenami rekreacyjnymi Suraża malowniczo położonymi nad brzegami Narwi. W tym miejscu warto przypomnieć w dużym skrócie przebogatą i długą historię Suraża. W okolicach miasta znajduje się około 200 stanowisk archeologicznych, które dokumentują działalność ludzką z epoki kamienia, brązu i żelaza. Jak dowodzą prowadzone wykopaliska miejsce to zamieszkane było od tysiącleci. Wykopaliska oraz stare kroniki, dowodzą też, że słowiańska osada powstała tam na początku XI wieku, kiedy to książę ruski Jarosław Mądry, obwarowując Ruś Kijowską, pobudował na granicach cztery grody nazywając je suraznymi, czyli groźnymi. Miejscowości o tej nazwie zachowały się do dzisiaj w Rosji, na Białorusi, w Polsce i na Ukrainie. Jednym z tych grodów był Suraż nad Narwią, znajdujący się na rubieżach Jadźwingów, Mazowszan, Rusinów, Krzyżaków i Litwinów. Grodzisko zniszczone zostało przez Krzyżaków w 1392 r. Dopiero w XV w. zbudowano tam ceglaną wieżę a następnie zamek, być może z inicjatywy królowej Bony. Zamek zniszczony został całkowicie podczas potopu szwedzkiego. Prawa miejskie magdeburskie Suraż otrzymał 16 września 1445 r. z nadania Kazimierza Jagiellończyka. W 1520 roku miasto stało się stolicą powiatu w ziemi bielskiej, a jedną z wiosek wchodzących w jego skład był niewielki Białystok. W 1569 r. Suraż włączony został do korony polskiej. W mieście przeważali prawosławni i postawiono tam aż trzy drewniane cerkwie, z których ostatnia zniszczona została przez wojska pruskie podczas I wojny światowej. Należy dodać, iż Suraż był ważnym centrum oporu podczas Powstania Styczniowego. Po upadku powstania, kiedy to władze carskie odebrały miastu prawa miejskie i po budowie kolei warszawsko – petersburskiej, która ominęła miasto, Suraż chylił się ku upadkowi. Zaczął się niego podnosić dopiero w dwudziestoleciu międzywojennym. Przed II wojną światową miasteczko zamieszkiwało wielu Żydów, którzy zostali niemal całkowicie wymordowani przez hitlerowców. Pozostał po nich ślad w postaci kirkutu założonego w 1864 roku. Przebywając w Surażu warto zwiedzić wzgórza, gdzie usytuowane było grodzisko wczesnośredniowieczne „Góra królowej Bony” oraz starą drewnianą zabudowę. Obejrzeć układ miejski z XV w z najlepiej zachowanymi w dawnym Wielkim Księstwie Litewskim, dwoma rynkami lackim i ruskim, cmentarz unicki i prawosławny z XVII w., kirkut żydowski, kościół katolicki z 1873 r. pomnik powstańców z 1863 r. oraz cztery prywatne muzea, w tym zwłaszcza Muzeum Archeologiczne W. Litwińczuka. Obecnie miasto i gmina Suraż liczą niewiele ponad dwa tysiące mieszkańców, którzy utrzymują się głównie z rolnictwa i prowadzenia niewielkich firm rodzinnych. Miasto i okolice posiadają niezwykłe walory turystyczne – rzeka Narew, lasy i liczne zabytki kultury podlaskiej, dlatego też warto i trzeba tam przyjechać dla pogłębiania wiedzy oraz dla zdrowia i relaksu.

                                                                                                             ppłk Andrzej Karski (R)